0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Kahramanmaraş merkezli sarsıntılardan etkilenen vilayetlerde bütün altyapı ziyan gördü. Kanalizasyon sisteminden sızan sular yer altı ve yer üstü su kaynaklarını kirletirken Etraf Mühendisleri Odası, çadırkent hayat alanlarındaki su kaynağında mikrobiyolojik kirliliğin yanı sıra alüminyum, demir üzere ağır metaller tespit etti.

Bölgede yaşanan susuzluktan ötürü depremzedelerin etraftaki su kaynaklarına muhtaç hale geldiğine işaret eden uzmanlar, bu suların katiyetle kullanılmaması konusunda uyarıyor.

Türkiye’nin 11 vilayetinde ağır hasara yol açan, yaklaşık 14 milyon kişinin hayatını etkileyen 6 Şubat 2023 tarihli 7,7 büyüklüğündeki Pazarcık ve 7,6 büyüklüğündeki Elbistan zelzeleleri, arkasında on binlerce can kaybı, yıkılmış kentler ve yerleşim yerleri bıraktı. Zelzele sonrası afete dönüşen hayat daha da sıkıntılı hale geldi.

Yönetmeliğin gerekleri yerine getirilmedi

Afetin akabinde atılacak adımlarda, içme suyunun temini ve atık suyun yönetilmesi halk sıhhati için öncelikli mevzulardan biri. 15 Şubat 2007 tarihli “Alt Yapılar için Afet Yönetmeliği”ne nazaran “merkezi yerlere 72 saat içerisinde” içme suyu temin edilmesi gerekiyor. Lakin zelzelenin üzerinden 40 gün geçmesine karşın bu bahis hala çözülebilmiş değil.

DW Türkçe’ye konuşan Etraf Mühendisleri Odası İstanbul Şube Lideri Selahattin Beyaz, “Kamu idareleri öncelikle bu yönetmeliğin gereklerini yerine getirmeli, sağlıklı suya erişimde halkı kendi mukadderatına bırakmamalı” uyarısı yapıyor.

Çevre Mühendisleri Odası mart ayı başından itibaren bölgede su kullanımı ve su kaynaklarının durumu ile ilgili incelemelerde bulunuyor. Selahattin Beyaz, “Yaptığımız incelemeler, kamu kurum su idarelerinin bölgedeki muhtaçlığı ve su kontrolünü gereğince sağlayamadığını, ömür alanlarındaki halkın ise sağlıklı suya erişimde gereğince bilgi donanımlı olmadığını gösteriyor” diyor.

Hatay’da tankerlerden alınan su örnekleri

Çevre mühendislerinin Hatay bölgesinde, kuyu, tanker ve şebekeden alınan örnek su numunelerinde yapılan tahlillerde, sularda ağır metal parametresi bulunmamasına rağmen, tankerle temin edilen suların ve şebeke suyunun bulanık olduğu, mikrobiyolojik olarak kirlenmiş olduğu, içme ve kullanma suyuna uygun olmadığı anlaşıldı. Kuyu sularının da çürük kokuya sahip olduğu, mikrobiyolojik olarak kirlenmiş olduğu, içme ve kullanma suyu için uygun olmadığı tespit edildi.

Beyaz “Bu sular içme ve kullanma suyu olarak kullanılması durumunda, vefatla sonuçlanabilecek hastalıklara neden olabileceği üzere bulaşıcı hastalıklara taban oluşturacaktır” diye konuşuyor.

Malatya’da ağır metal kirliliği

Oda’nın Malatya bölgesindeki hayat alanları kuyu sularından aldığı örnek numunelerde ise ağır metallere rastlandı. “Malatya BŞ Çadırkent 3” ve “Maşti Çadırkent 1” ömür alanlarında su kaynağında alüminyum ve demir ağır metal parametresinin TS 266-İçme Suyu Standartlarında belirtilen kıymetlerin çok üstünde olduğu, bütün kuyuların ise mikrobiyolojik olarak kirlendiği tespit edildi.

Deprem bölgesinde yapılan su tahlilleri, suyun sağlıklı olmadığını ortaya koyduFotoğraf: Engin Ozmen/DHA

Selahattin Beyaz, zelzele bölgesi ömür alanlarında, kuyu, şebeke ve tanker sularının, uzmanların kontrolünde kesinlikle dezenfekte edilmesi gerektiğine dikkat çekiyor ve ekliyor: “Dezenfeksiyon sürecinde klor üzere çok kimyasal husus kullanımının da olumsuz tesirleri göz önünde bulundurulmalı. Ayrıyeten bütün sular, dezenfeksiyon dışında bulanıklık, renk ve koku giderimini sağlayacak arıtma sistemlerinden geçirilerek kullanıma iletilmeli.”

“Bu su kaynakları katiyetle kullanılmamalı”

Çözünmüş metallerin filtrasyon yahut kolay sistemler ile sudan ayrılması ise mümkün değil. Bunun için kimyasal arıtma sistemi yahut özel filtrasyon sistemleri kurulması gerekiyor.

Beyaz, “Bölgede bu sistemlerin temini ve çalıştırılması ile ilgili şartların sağlanması mümkün olamayacağından, ağır metal içeren su kaynakları katiyen kullanılmamalı” uyarısı yapıyor.

Depremler sonrası bölgede atık su sistemlerinin bütünlüğü bozuldu. Buradan sızan kirli evsel atık sular yer altı ve yer üstü su kaynaklarıyla toprağı kirletiyor.

DW Türkçe’ye konuşan Türk Tabipleri Birliği Halk Sıhhati Kolu Sekreteri ve Dokuz Eylül Üniversitesi Halk Sıhhati Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Ahmet Soysal, bölgede içme suyu ve atık su arıtım sistemlerinin hâlâ devre dışı olduğunu ve inançlı içme suyu dağıtımının tam olarak sağlanamadığını belirtiyor.

“Tifo ve koleraya giden tablolar var”

Bölgede kâfi sayıda seyyar tuvalet olmadığına, gönderilen seyyar tuvaletlerin de kanalizasyon sistemleri sağlanamadığı için dere yataklarına hatta Asi Irmağı’na bile bağlanabildiğine dikkat çeken Soysal bunun oluşturduğu riskler konusunda ikazda bulunuyor:

“Bu durum bilhassa sulardan geçen bulaşıcı hastalıklar açısından bölgede her gün büyüyen yeni sıhhat riskleri oluşturuyor. Bunların en başında ishal ile seyreden bağırsak enfeksiyonu geliyor. Tifo hatta koleraya kadar giden tablolar var.”

Hatay’da enkaz yığınları suya karışıyorFotoğraf: Utku Firat

Kadınlar, çocuklar, engelliler ve hatta yaşlıların daha büyük risk altında olduğuna işaret eden Soysal, “Bu nedenle bölgedeki içme suyu sisteminin uygun kurallarda klorlanarak bir an evvel devreye alınması, kanalizasyon sistemlerindeki kaçakların önlenmesi ve atık su arıtma sistemlerinin çalıştırılması gerek” diyerek ekliyor: “Bunlar yapılmadığı sürece her gün büyüyen bir tehdit üzere su yoluyla bulaşan bulaşıcı hastalıklarla karşılaşacağız.”

Demir, alüminyum ve arsenik tehlikesi

Soysal’a nazaran süreksiz yerleşim yerlerine farklı kaynaklardan su sağlanıyorsa bu suyun mikrobiyolojik açıdan pak olmasının yanı sıra kimyasal tahlili de kıymet taşıyor. Bilhassa alüminyum, demir, arsenik üzere ağır metallerin içme ve kullanma suyu ile ilgili yönetmeliklerin müsaade verdiği düzeyin üzerinde olmamasına dikkat edilmesi gerektiğini söyleyen Soysal, “Arseniğin 10 sene içinde birtakım insanlarda mesane kanserine neden olduğu görülmüş. Tekrar demir ve alüminyumun da yüksek ölçülerde kullanılması halinde insan sıhhati üzerinde 5-10 sene ortasında çıkan olumsuz sonuçları olduğu, olabileceği biliniyor” diye konuşuyor.

Selahattin Beyaz’a nazaran de sudan kaynaklanabilecek halk sıhhati risklerinin önlenmesi için daima numune alınarak, TS 266-Türk standartları ve Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) içme suyu standartlarında belirtilen parametrelere nazaran ölçümler yapılarak tedbirler alınmalı ve bu bilgiler paylaşılmalı.

Kanalizasyon kaçaklarının tümü belirlenmedi

Bölgede hem içme suyu çizgisinin patlaması hem de kanalizasyonla karışması çok önemli bir sorun. Fakat kanalizasyon altyapısının radarla tespiti yapılıp tüm kaçaklar belirlenmedi.

Deprem bölgesinde şebeke suyunun içme suyu olarak kullanılmaması konusunda uzmanlar ikazda bulunuyorFotoğraf: Burcu Karakas/DW

DW Türkçe’ye konuşan etraf mühendisi ve altyapı uzmanı Banu Ekiz, “Oradaki çizgiler kapatıldı ancak kesinlikle bir yerlerden sızıntılarla her yere giriyor. Şu anda çok önemli kullanım olmadığı için lakin tıkanmalar olduğunda, dışarıya taşımalar olduğunda fark edilebilecek. Bu altyapının büsbütün yenilenmesi gerekiyor” diyor.

Deprem bölgesinde İzmir Büyükşehir Belediyesi, Adana Büyükşehir Belediyesi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Konya Büyükşehir Belediyesi altyapıları yenilemeye çalışıyor.

Altyapı uzmanı Banu Ekiz bunun çok kolay bir iş olmadığını anlatıyor: “İçme suyunun kanalizasyonla karışmasının önüne geçmemiz şu anda mümkün değil lakin olağan zelzele öncesinde yapılabilecek çalışmalarla azaltmamız mümkündü. Artık sarsıntıdan sonra yapılabilecek tek şey o sınırları tamir edip tekrar sistemi çalışır hale getirebilmek ki bu da çok uzun vadeli, pek de kolay olmayan, çok da para harcanacak, çok uygun çalışmalar gerektiren bir iş.”

Hatay bölgesinde çalışma yürüten Adana Su ve Kanalizasyon Yönetimi görevlilerinden aldığı bilgiyi de paylaşan Ekiz, “Atık suların yenilenmesinin çok uzun bir sürece bağlı olacağını, içme suyunu da patlayan, fark edilen noktalarda yenileyebildiklerini ya da tamir etmeye çalıştıklarını söylediler” diyor.

Altyapı tamamlanmadan sağlıklı su yok

Ekiz’e nazaran yine tamir sınırları yapılmadan evvel bölge halkının sağlıklı suya ne kadar kavuşabileceği bilinmeyen.

“Aynı kentlerin yenilenmesi üzere altyapının yenilenmesi de tamamlanmadan herkes sağlıklı suya kavuşabilir demek bence çok gerçekçi değil. İsteğimiz yarın kavuşsunlar lakin maalesef çok gerçekçi değil” diyen Ekiz, bölgedeki insanların suyu kaynatmadan ya da birtakım dezenfeksiyon süreçleri yapmadan direkt kullanmalarının çok sakıncalı olduğunu ekliyor.

Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, 14 Şubat’ta yaptığı açıklamada “10 vilayette içme suyu altyapısının yüzde 95’i onarıldı” demişti. Resmi raporların şeffaf olmadığını vurgulayan uzmanlar ise arıtmaların tekrar incelenmesi gerektiğine dikkat çekiyor. Bölgede afet atıklarının baraj sularını kirlettiğine dair tespitler de var.

Baraj suları da kirleniyor

Ekiz, “Adıyaman’da, Antakya’da ve öbür yerlerde moloz döküm alanlarının su havzalarında olduğu, bunların barajları da kirlettiği ile ilgili elimizde bilgiler ve manzaralar var” diyor. Oralardaki arıtma tesislerinin de baraj su toplama alanlarının kirlendiği dikkate alınarak incelenmesi gerektiğine işaret eden Ekiz, “Su tahlilleri yapılıyor, bunların sonuçları güzeldir deniyor. Biz bunların sonuçlarını bir rapor halinde göremiyoruz. Arıtmalarla ilgili raporlar ortada şeffafça dolaşmadığı için o arıtmaların durumlarını da bilmiyoruz” tabirlerini kullanıyor.

Depremden sonra kamu kurumlarının suyla ve altyapıyla ilgili bir proje açıklamadığını vurgulayan Ekiz, su ve atık su altyapısıyla ilgili sıkıntıların bu noktaya gelmemesi için altyapı projeleri hazırlanmadan evvel çok önemli yer etütleri yapılması, sınırların nerelerden, nasıl ve hangi tedbirlerle geçeceği belirlenmesi, ruhsat projelerinde sorumlu mühendis olarak kesinlikle etraf mühendislerinin yer alması gerektiğini söz ediyor.

“Bu iş yalnızca boru döşemek değil”

Ekiz, “Maalesef çok önemli araştırmalar yapılmadan malum ihalelerle hem proje olarak hem de yerinde uygulama olarak çok makus işler yapılıyor. Çok fazla insan bu hususa bir boru döşemek olarak bakıyor. Bu bir boru döşemek değil, altyapı projeleri insan sıhhatini direkt etkiliyor” diyor.

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?