0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Türkiye-Almanya bağlarına krizlerin damgasını vurduğu 2015-2020 devrinde Ankara’da Almanya Federal Cumhuriyeti Büyükelçisi olarak misyon yaptı. Bu vakit diliminde 25 kere Türkiye Dışişleri Bakanlığı’na çağrılması diplomaside bir “rekor” olarak kayıtlara geçti. Ankara’daki vazifesi sona erdikten sonra emekliye ayrılan 1955 doğumlu Martin Erdmann ile Türkiye seçimlerini, mümkün sonuçlarını, adayları ve Türkiye – Almanya ilgilerini konuştuk.

DW Türkçe: Türkiye’de 14 Mayıs’ta milletvekilliği ve cumhurbaşkanlığı seçimleri yapılacak, seçim sürecini takip ediyor musunuz?

Martin Erdmann: Müsade ederseniz, siyaset konuşmaya geçmeden evvel sarsıntıdan duyduğum derin üzüntüyü söz etmek isterim. Eşim ve ben sarsıntının yaşandığı bölgeleri çok uygun tanıyoruz. Zelzelede hayatını kaybedenler, yakınları ve depremzedelerin durumu eşimin de benim de kalbimizi parçaladı. Ankara’daki Almanya Büyükelçiliği ve temsilciliklerimizde çalışanlar da yakınlarını kaybetti, onlarla da yakın temas içindeyiz. Öncelikle bizi duyan, okuyan herkese hissetiğim derin acı ve üzüntüyü iletmek isterim. Hislerimiz, aklımız, hayatını kaybedenler, yaralananlar, yakınları ve Türkiye halkıyla.

Martin Erdmann Türkiye-Almanya bağlantılarına krizlerin damgasını vurduğu 2015-2020’de Ankara’da büyükelçi olarak misyon yaptı. Fotoğraf: Michael Gottschalk/photothek/IMAGO

Seçim yarışında iki güçlü ittifak öne çıkıyor. AKP’nin öncülüğündeki Cumhur İttifakı’nın içinde MHP ve BBP var, ayrıyeten HÜDA PAR da destekleyecek üzere gözüküyor. Bu partilerin uzantıları ise Almanya’da istihbaratın radarında. Buna ne diyorsunuz?

Alman arama ve kurtarma takımlarından I.S.A.R da zelzeleden kısa mühlet sonra Hatay’a giderek Kırıkhan’da kurtarma çalışmaları yürüttü. Fotoğraf: Paul-Philipp Braun/ISAR

Dışardan bakan biri olarak Cumhur İttifakı ve içindeki partileri ayrıntılarıyla çözmek güç, onlara dair çok somut şeyler söyleyemeyeceğim fakat muhalefin oluşturduğu Millet İttifakı konusunda biraz daha fazla bilgi sahibiyim. Net olan şu: 2018’de yürürlüğe giren başkanlık sisteminin fonksiyonunu yerine getiremeyen bir idare olduğu ortaya çıktı. Birebiri, ona dahil partiler için de geçerli. Bu partilerin meclisten dayanağıyla süren başkanlık sistemi Türkiye’nin gerçeklerini, gereksinimlerini karşılamıyor. ‘Bunu bir sefer daha gözler önüne serecek ne oldu?’ derseniz 6 Şubat’taki o müthiş zelzeleleri hatırlatırım. Hükümetin, sarsıntı ve sonuçları karşısında sergiledikleri, mevcut sistemin işlemediğini tekrar çok açık biçimde gözler önüne serdi.

Sizce ne işlemedi mesela?

Devlet ve onu temsil eden sorumlu kurum ve kuruluşların depremzedelere acil ve kapsamlı yardım ulaştıramadığını daima duyduk. Onlardan çok daha evvel milletlerarası yardım örgütleri bölgedeydi. Her ayrıntısına kadar tek bir kişinin ipleri elinde tutarak yönetmek istediği bir ülkede yönetim bu kadar büyük bir felaketle başa çıkamaz, her şey tek bir kişinin elindeyse hakikaten olmaz. Bunları gördük. Sonra protestoları gördük, futbol statlarında olanlar, taraftarın alana oyuncakları atışını gördük. Bütün bunlar, insanların hükümetin zelzeleyle başa çıkmadaki uğraşından mutlu olmadığını gösteren tepkilerdi. Türkiye’de yaşamadığım için şahsen görmedim lakin medyadan takip ettim. Gördüğüm kadarıyla Türkiye’de insanların memnuniyetsizliği epeyce büyük.

Normalde koalisyonlar, ittifaklar zayıflık hatta pahalara ihanet olarak yorumlanır. Türkiye’de birinci sefer de altı muhalif parti bir ittifak çatısı altında toplandı. Ne dersiniz seçimlere kadar, hatta daha sonra da ayakta kalır mı?

Bu mevzuda optimistim, neden olduğunu da şöyle açıklayayım: Öncelikle ben Türk toplumunun katiyen demokrat olduğunu düşünüyorum. Türkiye toplumu ve toplumun demokratik refleksleri işliyor. Bunu 2019’daki mahallî seçimlerde Ankara’da İstanbul’da ve öbür kentlerde gördük. Altı partiden oluşan Millet İttifakı’nın oluşumunda gördük. Önderler karşılarına çıkan bütün pürüzleri aştı ve ortak bir seçim platformu kurdular. Türkiye’de iç siyasette, toplumsal, ekonomik ve mali alanda içinde bulunulan güç duruma baktığımda Millet İttifakı’nın seçimlere kadar da sonrasında da ayakta kalacağı konusunda ben umutluyum. Ayrıyeten bu ittifakın başkanlık sisteminden parlamenter demokrasiye geçişi de başaracağına inanıyorum.

Millet ittifakı’nın cumhurbaşkanı adayı CHP önderi Kemal Kılıçdaroğlu.Fotoğraf: Ercin Erturk/AA/picture alliance

Nasıl bu kadar emin olabiliyorsunuz?

Yabancı olarak Türkiye iç siyaseti konusunda aslında hiçbir vakit emin olamıyorsunuz. Dışarıdan bakan için Türkiye iç siyaseti fakat Kapalı Çarşı kadar şeffaf ve anlaşılabilir, çözmek güç demek istiyorum. Ben de Millet İttifakı’nın ne kadar istikrarlı olduğunu kestirmekte zorlanıyorum. Ancak dünya ve bilhassa de Avrupa için kıymeti göz önünde bulundurulduğunda ben Türkiye’nin tekrar ayağa kalkmasını, hem NATO’da hem de Avrupa Birliği’ne giriş sürecinde sorumluluk üstlenecek hale gelmesini umut ediyorum. Bunun için de Türkiye’ye öbür bir hükümet gerekli. Bu mevzuda ben, hem seçmenin hem de altılı masanın ortağı partilerin durumun ciddiyetini anlamış olduğuna inanıyorum.

Millet İttifakı’nın cumhurbaşkanı adayı olarak CHP önderi Kemal Kılıçdaroğlu’nun tercih edilmesini nasıl yorumluyorsunuz?

Ben CHP başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ile çok kere biraraya gelme imkanına sahip oldum. Onu hem CHP merkezinde de ziyaret ettim, partisinin genel lideri olması sıfatıyla, hem de hararetli tartışmalar yürüttüm. Kemal Kılıçdaroğlu ile tanışmış biri olarak kendisinin pahalı bir siyasetçi olduğunu düşünüyorum. Evet 74 yaşında ve sanırım Meral Akşener de ilerlemiş yaşı nedeniyle eleştirel baktı adaylığına. Kılıçdaroğlu’nun gençleri istendiği ölçüde kendine bağlayamayabileceği telaşı hakimdi sanırım. Natürel nereden baksanız, Türkiye’de seçmenin yaklaşık yüzde 30’unu, yani 20 milyonunu 30 yaşının altındaki seçmen oluşturuyor. Elbette onlara siyasetin uygun bir program sunması koşul. Öte yandan ancak Kemal Kılıçdaroğlu kişiliğiyle, sakin, olgulara dayanan şekliyle ve ayrıyeten uzun yıllardır siyasette kazandığı deneyimle ülkeyi tekrar sakin sulara götürebilecek bir yönetici olabilir. Gelecek beş yıl zarfında vazife yapacak bir nevi geçiş devri lideri üzere. Ben Kılıçdaroğlu’nun işlemeyen bir başkanlık demokrasisinden yine parlamenter demokrasi kurabileceğini düşünüyorum. Bunu yapacak kişilikte ve bence yapabilecek karakterde de.

Ancak Kılıçdaroğlu, şimdiye kadar hiçbir seçimi kazanmamakla da eleştiriliyor…

Haklısınız, 20 yıldır Recep Tayyip Erdoğan iktidarda. 2014’e kadar başbakan, sonra da cumhurbaşkanı olarak, 2018’den itibaren de başkanlık sistemiyle. Ve Erdoğan karizmatik bir siyasetçi. Muhafelet önderi ve muhalefetin cumhurbaşkanı adayı olarak onunla rekabet etmek elbette kolay değil. Lakin bugün Cumhurbaşkanı’na bakışın da değiştiğini görüyoruz. Giderek daha fazla seçmenin Erdoğan’dan uzaklaştığını görüyoruz. Bu da deneyimli ve olgulara dayalı siyaset yapan ve ülkedeki durumun ciddiyetini kavramış biri için bir fırsat olabilir. Seçmenin olgunluğunun ve durumu idrak etme yeteneğinin ülkede 20 yıl sonra bir değişim yaşanması isteğine götüreceğini umuyorum.

Türkiye’deki seçmenlerin yaklaşık üçte birini 30 yaşı altı seçmen oluşturuyor. Fotoğraf: picture-alliance/AP Photo/L. Piarakis

Kılıçdaroğlu’nun geniş kitleleri harekete geçiremediği söyleniyor, buna ne diyorsunuz?

Kemal Kılıçdaroğlu kitleleri harekete geçiren bir siyasetçi değil, lakin aslında Türkiye’nin şu periyot kitleleri elektrize eden yahut da bölen bir öndere gereksinimi yok. Ülkenin şu periyotta biraraya getiren, birleştiren bir öndere muhtaçlığı var. Kılıçdaroğlu’nun olgulara dayalı tabiatı, alçak gönüllülüğü ve uzun yıllara dayanan siyasi deneyimiyle, parçalanmış ve bölünmüş Türkiye’yi yine birleştirecek yetenekte olduğuna inanıyorum.

Müsadenizle öteki bir noktaya daha dikkat çekmek isterim; Altılı masayı ve onların cumhurbaşkanı adayını çok sıkıntı misyonlar bekliyor, Almanca’da da dediğimiz üzere “Herkül görevleri” bunlar. Yıllarca, bilhassa de son 10 yılda hem de siyasetin her alanında yapılmış yanlışları birkaç ayda düzeltmeleri imkansız. O meseleleri çözmek sabır gerektiriyor, dayanma gücü gerektiriyor Kemal Kılıçdaroğlu’nda o dayanma gücü var. O gücünü Ankara’dan İstanbul’a yaptığı Adalet Yürüyüşü’nde de gösterdi.

14 Mayıs seçimleri Avrupa için neden değerli ve Erdoğan kazanırsa ne olur sizce?

Spekülasyon yapmak istemem, lakin 14 Mayıs seçimleri neden değerli dediniz ya, Türkiye Avrupa için neden kıymetli, onu vurgulamak isterim. Türkiye’de büyükelçi olarak vazife yaptığım beş senede şunu anladım: Türkiye, Avrupa için hayati ehemmiyete sahip. Avrupa’nın Türkiye’ye muhtaçlığı var, Türkiye’nin de Avrupa’ya birebir oranda gereksinimi var. Son yıllarda maalesef alakalarda yabancılaşma yaşandı. Bizler artık seçimleri vesile bilip bağlantılarda yeni bir sayfa açmalıyız. En çabuk netliğe kavuşması gereken noktaların başında Türkiye’nin nereye ilişkin olduğu geliyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya ile Batı, Rusya ile NATO ve Avrupa Birliği (AB) ortasında tutarsız bir “sarkaç politikası” yürüttü. Ankara’nın Rusya’dan aldığı füze savunma sistemi buna örnek. Sonra Rusya’nın Ukrayna’ya saldırmasıyla başlayan savaş sonrasında alınan yaptırım kararlarına, hiçbirine Ankara’nın katılmadığını hatırlatmak isterim. Özetle Türkiye, NATO ve AB ile Rusya ortasında son yıllarda daima muğlak bir tavır sergiledi. Rusya’nın füze savunma sistemi S-400’leri alması, artık de yaptırımlara katılmaması… 14 Mayıs seçimleriyle hangi hükümet iktidara gelirse gelsin, dileğim Türkiye’nin Batı ve Avrupa’ya bağını açıkça ortaya koyması. Türkiye nereye ilişkin olduğunu ortaya koymalı ve bence Türkiye Batı’ya ve Avrupa’ya ilişkin, yeri Avrupa’da.

Martin Erdmann’ın misyon yaptığı periyotta Türkiye’de çok sayıda Türk-Alman vatandaşı tutuklandı. Alman hak savunucusu Peter Steudtner de casusluk ve darbe teşebbüsü üzere suçlamalarla cezaevinde yattı. Fotoğraf: picture-alliance/abaca/I.Terli

Son yıllarda Türkiye – Almanya bağları Erdoğan’ın hem idare hali hem de dış siyasetteki tercihleri nedeniyle gerildi. Erdoğan’ın yine kazanması, Türkiye – Almanya bağlantılarını nasıl tesirler?

Sonuç ne olursa olsun, kim kazanırsa kazansın, Erdoğan da kazanacak olsa, Türkiye yerinin Batı ve Avrupa’da olduğunu açık ve net biçimde ortaya koymalı. Rusya ile sürdürdüğü çıkar bağını de sonlandırmalı. Biz Almanlar için Türkiye çok çok kıymetli, burada üç milyon Türkiye kökenli insan var. Münasebetiyle Almanya seçimlerin sonuçlarından en çok etkilenen ülke de olacak. Dileğim, umudum alakalarda yeni bir sayfa açılması. Daha evvel açılan lakin ilerleme sağlanamayan sayfalar oldu. Türkiye’nin AB’ye tam üyeliği mesela. Hiçbirimiz Türkiye’nin günün birinde hakikaten de AB’ye tam üye olup olmayacağını bilemiyoruz fakat ondan bağımsız, tam üyelik süreci bile hem Türkiye hem de AB için çok çok değerli.

Millet İttifakı’nın zaferi halinde altı farklı başkanın ülke idaresinde kıymetli rol oynaması mümkün. Kemal Kılıçdaroğlu’nu tanıdığınızı anlattınız. Öbür kimseyi tanıyor musunuz altılı masadan?

Temel Karamollaoğlu dışında öteki önderleri, Ali Babacan, Ahmet Davutoğlu, Meral Akşener… Aslında neredeyse bütün önderleri tanıyorum, siz de benim adımı onlara söyleseniz onlar da “Ha, Martin Erdmann, eski Alman büyükelçisi” diye hatırlayacaklardır. Hepsiyle şahsen tanıştım ve hepsinin kıymetli siyasetçiler olduğunu düşünüyorum.

Görev sürenizde 25 defa Türk Dışişlerine çağrılarak rekor kırdınız diplomaside. 2015-2020’de siz vazifedeyken sahiden çok kriz yaşandı Berlin-Ankara ortasında. 15 Temmuz darbe teşebbüsü sonrası yaşananlar, Alman askerlerin İncirlik’ten çekilmesi, Erdoğan’ın Almanya’ya yönelik Nazi benzetmeleri, tutuklanan ve ajanlıkla suçlanan Alman vatandaşları… Liste uzun, bunlar Türkiye’ye bakışınızı nasıl etkiledi?

Biliyor musunuz, o kadar çok cezaevine gittim, o kadar çok Türk-Alman ve Alman-Türk tutuklu gördüm ki… Ortalarında ömür uzunluğu mahpus cezası çekecek olanlar var. Ayrıyeten bu hükümet devrinde bir daha tahminen hiç dışarıya çıkamayacak beşerler var ve sayıları hiç de az değil. 2016’dan beri cezaevinde olan Selahattin Demirtaş ile mesela şahsî olarak da tanışmıştım. 2017’den beri mahpusta yatan Osman Kavala var. Türkiye’de bu kadar büyük bir baskının olması, yargı sisteminin bu kadar siyasallaştırılmış olması nedeniyle o denli üzgünüm, o denli üzgünüm ki… Hepsinin düzeltilmesi gerekiyor. Elbette bu çok uzun vakit alacak. Biliyorum. Lakin umudum, bu seçimlerde o denli bir sonuç çıkması ki Türkiye tekrar hakikat raya otursun, Avrupa Birliği’ne yönelsin. Şu periyot öteki yerlerde. Yunanistan’a yönelik tehdit siyaseti, Suriye siyaseti ve oradaki Kürt yerleşim üniteleri ve sivillere yönelik bombalamalar, Rusya ile sürdürdüğü siyaset, İsveç’in ve Finlandiya’nın NATO’ya üyeliğini engellemesi… Bunlar Türkiye’ye hiç yakışmıyor, hiç uymuyor. Türkiye yapan bir rol oynamalı, bu nedenle umudum yeni muhalefet ittifakının bu sefer başarması.

“DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?”